043 - Censuurbrief "Per Atlantic Clipper"
Bijgaande brief heeft als handgeschreven adressering (deels onder een adresstrook):
Aan de heer R. Verwey, 25 Broadway, New York.Linksboven is aangeven “by Atlantic Clipper”
De brief is gefankeerd met 45 ct en gestempeld Amsterdam Centraal Station 10, datum 20.X.1940.
Afzender is Verwey, Amsterdam (rest van adres niet goed te lezen).
In oktober 1940 was geen post naar Amerika toegelaten. De brief is blijkens het stempel Ae (type Wolter 22d) in Frankfurt gecensureerd.
Blijkbaar is de brief geretourneerd, want dit stempel bevindt zich vrijwel geheel onder een adresstrookje (naar een adres in London) dat over het oorspronkelijke adres is geplakt.
Doordat de brief een engelse censuurstrook (Examiner 723) bevat is hij blijkbaar wel in Engeland aangekomen. De brief is niet voorzien van een Engels (datum)stempel.
Overige kenmerken: Getal 1581 in klein kadertje op achterzijde. Rode handgeschreven tekst (beginnend met een T) die met zwarte inkt is weggewerkt op voorzijde.
Wat ik niet begrijp is de Nederlandse censuur die blijkt uit de bruine strook “Door censuur geopend” en de afstempeling van die strook met het langebalkstempel “Censuur 5”, datum 29-1-41.
- Ik zou graag willen weten waar en door wie deze brief in Nederland is gecensureerd en wat die censuur inhield?
- Ook heb ik belangstelling voor goede literatuur over censuur in NOG (filatelistisch en niet-filatelistisch)!
John Pigmans.
Reactie (van de vraagsteller zelf):
Blijkbaar is de brief in Nederland geweigerd door de Duitse censuur. Vervolgens op een of andere manier naar Ned. Indië gekomen en van daar (op basis van de Nederlandse frankering, dus eigenlijk ongefrankeerd) doorgestuurd naar Londen. Een hele reis dus.De Nederlandstalige censurering is Indische censuur (Batavia). Daar ben ik door op het verkeerde been gezet…Maar goed. Kost toch heel wat tijd zo’n briefje. Maar daar is het een hobby voor.
Ik ben eigenlijk alleen nog benieuwd hoe de brief in Indië is gekomen. Maar dat zal wel een geheim blijven…
Nog een reactie:
De brief is in eerste instantie verstuurd aan het adres 25 Broadway in New York USA. Dit was het adres van het hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn. Dit adres werd gedurende het eerste gedeelte van de oorlog, tot december 1941 veelvuldig gebruikt als correspondentie-adres voor opvarenden van Nederlandse schepen. Het postverkeer tussen Nederland en de neutrale USA was vanaf 7 juni 1940 tot december 1941 opengesteld. De post werd gecensureerd in Duitsland meestal te Frankfurt (luchtpost via Portugal). Zo ook deze brief die het controlestempel Ae draagt.
Vanaf Amerika, waar men waarschijnlijk wist op welk schip de opvarende Verwey voer, is de brief doorgestuurd naar Ned. Indië. Aldaar is hij gecensureerd, zie bruine strook door de censuur Batavia. (De Britse strook lijkt over de Indische strook geplakt, hier leid ik de route uit af).
Waarschijnlijk was het schip met de geadresseerde aan boord reeds vertrokken. Daarop is de brief van Indie doorgestuurd naar Keller Bryant, te Londen (ook dit is een rederij of aanverwant bedrijf ) vanaf daar zal de brief de geadresseerde bereikt hebben. De brief is bij aankomst te Engeland gecensureerd (Britse strook aan linkerzijde).
Dit verklaart mogelijk de zwarte vlek, die ontstaan kan zijn toen de censor de scheepsnaam van het schip waar de geadresseerde op voer onzichtbaar heeft gemaakt. Boeken over censuur op Nederlandse post zijn niet ruim voorhanden. Vooralsnog zijn er de boekjes van de heer drs. Van Doorn die enige aandacht aan dit onderwerp besteden en het handboek Indie van Bulterman waar de Indische censuur in wordt behandeld.
Hans van der Horst