044 - Fantoom-stempel
Hierbij een afdruk van grootrond ‘s-gravenhage van 2? feb 99, geen abklatsch, maar de gespiegelde, diapositieve afdruk! Wijlen de gerespecteerde deskundige Moeijes had hier geen verklaring voor…wie wel?
Maarten van Teeseling.
Reactie:
Hallo Maarten, Tussen de twee stempels staat de bovenkant van een H. (Heer). Rechts van de H zal dan de naam gestaan waaruit blijkt dat het stempel Bodegraven niet geheel rechts staat en derhalve het aankomststempel is. De brief zal uit Den Haag verstuurd zijn en een volgend afgestempeld stuk zal omgekeerd op dit poststuk gelegd zijn waardoor de spiegelafdruk erop kwam.
Hans Bonefaas
Veel dank voor de reactie, maar dat verklaart m.i. niet waarom de letters én gespiegeld én wit met zwarte achtergrond [=diapositief] zijn!!
Maarten van Teesling
Reactie:
Dit lijkt me de afdruk van een zegel dat gebruikt wordt om laksluitingen op postzakken te embossen. Het zou een afdruk in de lak achterlaten met alle tekst omhoog. Wanneer het op een stempelkussen wordt gedrukt en vervolgens op papier, zal de papierafdruk omgekeerd zijn, aangezien alle verzonken letters, randen enz,
enz. wit zullen zijn. Deze afdrukken komen voor op Tasmaanse enveloppen toen de normale stempelaar niet beschikbaar was.
Hans Karman.
Reactie:
Interessant en ongewoon, maar niet onverklaarbaar. Bij het Roelants-stempelapparaat (zie ook de afbeelding voorop Verenigingsnieuws 2001.3, september 2001) komt de stempel steeds op dezelfde plaats terecht, bij voorkeur op een poststuk maar bij onzorgvuldige bediening op de ondergrond (van hard rubber o.i.d.). Na verloop van tijd moet die ondergrond vervangen worden omdat er een verdiepte stempelafdruk in gesleten is.
Bij de beïnkting komt ook inkt op de diepe, normaal niet afdrukkende delen van de stempel. Na een afdruk-zonder-poststuk zit de verdiepte stempelafdruk op de ondergrond dus vol inkt. Als daarna een poststuk afgestempeld wordt, zorgt de stijfheid van het poststuk ervoor dat de diepe plekken van de ondergrond geen inkt afstaan en de ondiepe plekken wél.
Dus krijg je op de onderkant van het poststuk een gespiegelde diapositieve afdruk. (Ik bezit sinds kort een briefkaart met een soortgelijke afstempeling, Amsterdam / 1 JAN 72 / 4A – 8A. Ook daar moet een Roelants-stempelapparaat in het spel zijn, want dit effect is met gewone handafstempeling niet te bereiken.)
Frans van de Rivière
Reactie:
De stempelkop in de machine is gemonteerd met een soort stift die is vastgezet met schroeven. Als de kop in de hoogste stand is gezet, is het vrij eenvoudig om de datum en uurkarakters te verwisselen. Uiteraard komt het verwisselen van de uurkarakters (elk uur!) veel vaker voor dan de datumkarakters.
Gezien de vrijwel jaarlijks terugkerende dienstorders waarin wordt opgeroepen om de stempels tijdig te reinigen, de inktkussens niet te overvloedig te beïnkten en versleten kussens te vervangen, gebeurde dat schoonmaken dus niet altijd even vaak en efficiënt. Het was (zo te zien) veel eenvoudiger om na het verwisselen van de datum en of uurkarakters, een grove doek of dot poetskatoen te nemen, die te drenken in petroleum (hét schoonmaakmiddel voor stalen stempels) en zo de stempelkop zoveel mogelijk van inkt te ontdoen.
De verhoogde delen van het stempel worden dan uiteraard heel goed gereinigd, maar de lager gelegen delen niet. Daarin hoopte zich dan ook de stempelinkt (iets verdund met de petroleum) op. Dit was in feite tegen de voorschriften, waarbij de stempelkop moest worden gedemonteerd en zo worden gereinigd met gebruikmaking van een borstel en petroleum.
Door het stempel een aantal keren met kracht op de rubberen stempelplaat te laten neerkomen (met daarop een stuk, wellicht absorberend, papier), hoopte men zoveel mogelijk oude stempelinkt met petroleum uit de kop te slaan. Op deze wijze had men toch min of meer de beschikking over een schoon stempel.
Als de stempelkop echter, nadat het papier was verwijderd nogmaals op de stempelplaat terecht kwam, liet het daar een ‘afdruk’ achter. Werd deze ‘afdruk’ niet opgemerkt, dan begon men gewoon verder te stempelen met poststukken. Zo kwam de adreszijde van de brief op de ‘afdruk’ terecht en werd een abklatsh zichtbaar. In diapositief!
Dat verklaart meteen, dat de datum en uurkarakters, vrij scherp zichtbaar en leesbaar zijn. En dat van Amsterdam een overeenkomstig exemplaar is gevonden, ook met duidelijke uurkarakters.
Cees Janssen
