200 - brief 1844 Valkenburg naar Parijs met stempels A.E.D. / P.P. / L.PB.3.R?
“Ik heb vier vragen bij bijgevoegde brief uit 1844 van Valkenburg naar Parijs. Naast het vertrekstempel “Valkenburg” is ook rechtsboven het stempel P.P. geplaatst. Dit laatste stempel heb ik in Korteweg teruggevonden. Volgens mij is het K20 dat gebruikt werd voor gefrankeerde post naar Frankrijk.
Daarnaast staan er ook enkele stempels in het oranje waaronder stempels met de letters AED en het stempel L.PB.3.R en een nauwelijks zichtbaar stempel in het blauw (midden van brief). Het stempel L.PB.3.R stempel staat ook in Korteweg (K119) maar wordt volgens Korteweg gebruikt voor ongefrankeerde brieven. Het blauwe stempel moet volgens mij K55 zijn. Concreet zijn mijn vragen:
- Kunnen zowel K20 als K119 op eenzelfde brief voorkomen
- Wat is de betekenis van het stempel AED
- Waar werden de stempels AED en L.PB.3.R geplaatst (in Valkenburg of ergens onderweg)
- Van welke plaats zou het blauwe stempel K55 kunnen zijn (Maastricht lijkt logisch maar is het volgens mij niet).”
Reacties:
De afzender wil de brief franco versturen, zie de notitie linksonder. Dan moet hij de brief niet in de brievenbus van het kantoor deponeren, maar persoonlijk op het kantoor ter hand stellen en met baar geld betalen.
De directeur moet het tarief berekenen tot Parijs. Daarvoor moet de brief eventueel gewogen worden. Het gewicht werd meestal linksboven op de voorkant geschreven. Het te betalen bedrag bij franco werd verzending moest op de achterkant geschreven worden.
Valkenburg was in 1830 bij België gekomen en werd daar in 1838 postkantoor. Daarvoor kreeg het Belgische stempels zoals een dubbelrings datumstempel (K 36b) en een stempel P.P. voor gefrankeerde brieven naar het buitenland.
In 1839 komt Valkenburg terug bij Nederland. Van de Nederlandse posterijen krijgt het dan voor ongefrankeerde brieven een datumstempel met de maand in cijfers (K 42), een halfrond-francostempel zonder jaartal, type K 55; een débourséstempel, type K 34; een rayonstempel voor ongefrankeerde brieven naar Frankrijk L.P.B.3.R.
Het halfrond-francostempel werd geleidelijk vanaf 1838 ingevoerd, vanaf 1844 was blauwe inkt voorgeschreven. Dit stempel van Valkenburg is ten onrechte niet in Kortweg, PEP en Vellinga beschreven.
Ongefrankeerd behandeld: Waarom werd de brief ten onrechte als ongefrankeerd verwerkt? Dat is gissen. Misschien had de afzender de brief in de brievenbus gedaan en was de brief dus tussen alle ongefrankeerd te versturen brieven beland. Of de directeur van Valkenburg vergiste zich gewoon en stempelde per abuis voor ongefrankeerd.
De feiten: Op het kantoor werden met rode inkt het vertrekstempel Valkenburg, 29-11 en het rayonstempel L.P.B.3.R. geplaatst. Bij K 119 staat dit rayonstempel van Valkenburg wel genoteerd. Gebruik op de achterzijde is merkwaardig. Ik heb hier geen verklaring voor. Opvallend is, dat de inktkleur van de stempels van Valkenburg op de voorzijde zeer vaag is. Is de rode inkt misschien afgevloeid, toen een fout ontdekt werd?
Toch gefrankeerd: Daarna werd de brief alsnog behandeld als een franco verzonden brief. De brief werd gewogen en op de achterzijde lijkt te staan: 7 ½ w, w = wigtjes = gram. Voor een enkele brief Valkenburg – Valenciennes gold als tarief 35 cent, bij 6 tot 8 gram werd dat 5 cent meer, dus 40 cent. De tariefberekening moest in tweeën: het gedeelte tot het Franse grenskantoor Valenciennes en het tweede gedeelte tot Parijs. Voor elk deel moest hier 40 cent betaald worden. De afzender betaalde in totaal 80 cent.
Volgens de circulaire van 1817 over Franse correspondentie moest op gefrankeerde brieven naar Frankrijk het stempel P.P. = port payé in rood gestempeld worden. Dat was correct. Maar, omdat na 1838 de halfrond-francostempels werden ingevoerd, waarin ook het woord FRANCO stond was het eigenlijk dubbelop. In 1846 werd het stempel P.P. in deze functie in heel Nederland afgeschaft. Valkenburg stempelde hier ook met het halfrond-francostempel in blauw.
De route: De route: Valkenburg 29-11, grenskantoor Maastricht, door België, grenskantoor Valenciennes (stempelde met het dubbelrings stempel op 1 december), Parijs.
Het ovale stempel: Het rode stempel A.E.D. in dubbele ovale omkadering heb ik eerder gezien. Ik vermoed dat het bij aankomst in Parijs is geplaatst, de betekenis van de afkorting en de functie van het stempel zijn me niet bekend.
Circulaire 125 van 1817 geeft een instructie voor postafhandeling voor brieven naar en van Frankrijk.
Circulaire 289 van 1837 geeft een waarschuwing, dat het bij verkeerde stempeling kan voorkomen dat zowel de afzender als de ontvanger voor de brief moet betalen. Wanneer ook bij gefrankeerde brieven het rayonstempel wordt gebruikt, komt de brief namelijk toch in de bundel bij de ongefrankeerde. Dat kwam kennelijk nog al eens voor.
Hotze Wiersma
Het ovale stempel A.E.D. is een Frans stempel, afgestempeld op buitenlandse brieven, waarmee werd aangegeven dat het port tot de bestemming is betaald. De afkorting staat voor “Affrancie à l’Étranger jusqu’à Destination”. Zie bijvoorbeeld Van Dietenveiling 601 (mei 2006), kavel 2289.
Peter Storm van Leeuwen
The postage is not described correctly in the comments above.
A simple letter is weighing 0-7½ gram
The postage for a simple letter is:
Netherlands share 25 cent
French share 25 cent
The actual letter is weighting 7½-10 grams (See the “7½” at the rear)
This heavy letter will have the postage:
Netherlands share 25 x 1½ cent = 37½ cent rounded to 40 cent
French share 25 x 1½ cent = 37½ cent rounded to 40 cent
In total 80 cent. We see the two shares “40”, “40” and the total of “80”
Erling Berger